-พ.ศ. 2500 เด็กหญิงอายุ 12 ปีชื่อ "ขม" เติบโตขึ้นมาด้วยการเลี้ยงดูของแม่พิการหลังค่อม ความจำเสื่อมชื่อ "แข” หรือ “แม่แข" ซึ่งจำเรื่องราวในอดีตของตัวเองไม่ได้แม้แต่นิดเดียว นั่นจึงทำให้ขมไม่อาจรู้ได้ว่า พ่อของเธอคือใคร ? แต่ก็ไม่ได้ทำให้ขมน้อยเนื้อต่ำใจหรือรังเกียจในตัวผู้เป็นแม่ ตรงกันข้ามทั้งคู่ต่างมีความสุขกับการใช้ชีวิตตามอัตถภาพ โดยเฉพาะเวลาที่แม่แขร้องเพลงให้ขมฟัง ช่างเป็นเวลาที่สองแม่ลูกมีความสุขยิ่งนัก แม้จะมีเพียงสองเพลงที่ร้องซ้ำไปซ้ำมาก็ตาม สองเพลงนั้นคือ "นกขมิ้นและโสมส่องแสง" วันหนึ่ง... ครูสมพร ครูใหญ่เจ้าของโรงเรียนผู้ใจดี ซึ่งให้ความช่วยเหลือขมและแม่อยู่เสมอๆ ได้ขอร้องให้แม่แขร้องเพลง “โสมส่องแสง” ในงานวันเกิดที่จัดให้กับพี่ชายข้าหลวงใหญ่ การร้องเพลงในคืนนั้นทำให้แม่แขค่อยๆระลึกถึงเรื่องราวในอดีตขึ้นมาได้ แล้วจู่ๆเธอก็หมดสติล้มลง ชายต่างถิ่นตรงเข้าไปประคองแม่แขไว้ และแสดงตัวว่าเขาคือพิทย์ รุ้งพราย สามีของแข แขได้สติคืนมาเพียงชั่วครู่ เธอฝากลูกสาวไว้กับผู้ชายคนนั้นแล้วจึงสิ้นใจตาย พิทย์ รุ้งพรายพาเด็กหญิงขมเข้ากรุงเทพฯ เพื่อไปยังบ้านพุทธชาด เขาฝากขมไว้กับเพื่อนเก่าที่อยู่ที่นั่น ชื่อของเพื่อนคนนั้นคือ รังสรรค์ รัตนเดชากร พิทย์พูดกับเด็กหญิงขมซึ่งเพิ่งจะได้มีโอกาสใกล้ชิดกันในช่วงเวลาสั้นๆนี้ว่า ให้อดทนอยู่ที่นี่ไปก่อนแล้ววันหนึ่งเมื่อเขาเสร็จธุระสำคัญแล้ว เขาจะมารับขมไปอยู่ด้วยกันประสาพ่อลูก เด็กหญิงขมอยู่ในบ้านพุทธชาดอย่างไม่มีความสุข เพราะรังสรรค์แสดงอาการรังเกียจเธอตั้งแต่แรกพบหน้า เช่นเดียวกับบุหงาภรรยาของรังสรรค์ บุหงาเรียกใช้งานขมราวกับเป็นเด็กรับใช้ในบ้าน รติรสและพจนีย์ ลูกสาวสองคนของรังสรรค์มีท่าทีที่ต่างกันไป รติรสนั้นดูจะถูกชะตากับขม อาจเป็นเพราะหน้าตาที่ละม้ายคล้ายกัน ส่วนพจนีย์มีท่าทีแบ่งชั้นวรรณะกับขมอย่างชัดเจน เหตุผลที่รังสรรค์ยอมรับฝากเด็กคนนี้ไว้ ยังเป็นที่สงสัยของทุกคนในบ้านพุทธชาด เพราะเขาไม่ยอมเอ่ยปากถึงเรื่องนี้แม้แต่น้อย